İstemeden, kendi iraden dışında gerçekleşen durumlar için kullanılan kibar ve ağırbaşlı bir ifade. Mesela “adamın biri öyle dedi, ben de gayri ihtiyari güldüm” derken, aslında istem dışı, kontrolün dışında bir hareketi anlatırsın. Günlük konuşmada biraz resmi kaçsa da, yazılı dilde hâlâ klasiktir.
Gayri ihtiyari, bazen “elinde olmadan” diye çevrilebilir. Çoğu zaman dilimizde “farketmeden”, “istemeden” gibi kullanılır. Bu kelimeyi kullanan kişi, aslında yaptığı hareketin kendi kontrolünde olmadığını vurgulamak ister. Zaten bu yüzden edebi metinlerde, şiirlerde, ciddi konuşmalarda karşımıza çıkar, günlük hayatta pek tercih edilmez.